INSTITUTE BENJAMENTA

Man lernt hier sehr wenig, es fehlt an Lehrkräften, und wir Knaben vom
Institut Benjamenta werden es zu nichts bringen, d. h., wir werden alle
etwas sehr Kleines und Untergeordnetes im späteren Leben sein.

Toevalligheden stapelen zich meer en meer op met die informatiesnelweg. Zo leidde mijn zoektocht naar meer informatie omtrent het boek Jakob von Gunten. Een biografie van Robert Walser mij bij de prachtige film Institute Benjamenta van de gebroeders Quay. Ik ben geen grote filmkenner, maar de bevreemdende beelden en het verhaal slorpten meteen de aandacht.

Zowel het boek, de schrijver als de film zijn via omzwervingen tot mij gekomen. Bij het lezen van een ander intrigerend boek - Perlmann’s zwijgen - stootte ik op het boek van Walser. “Alleen was het zo dat de kennis geen enkele macht had over de angst. Door de jaren heen, dacht hij, was de schrik over een vermeend hiaat in zijn kennis veranderd in de schrik over hoe machteloos de kennis was. Die was als een rad dat in een oververhit tempo ronddraaide, zonder ook maar iets teweeg te brengen in zijn ziel en zonder hem te beschermen tegen de dwingende logica van wat hij doormaakte. Perlmann moest denken aan wat Jakob von Gunten over hopeloosheid had geschreven.”

Ik weet niet of ik beschaamd moet zijn dat ik de schrijver (en het boek) niet kende. Het is misschien zoals Perlmann in grote angst constateert en moet ik erkennen dat een mens gewoon niet alles kan kennen. Onze kennis inderdaad in een oververhit tempo ronddraait. Nochtans is Walser niet van de minsten. Kafka was een groot bewonderaar van hem en haalde er inspiratie uit voor zijn proces. Depersonalisatie, het gevoel geleefd te worden in plaats van te leven, een leugen, mijn waarheid... De beelden van de gebroeders hebben me volledig doen opgaan in de ‘surrealistische' wereld van Jakob. Vragen dringen zich op. Een geest raakt in vervoering, buigt zich over de zinvolheid of zinloosheid ervan. En ligt het antwoord werkelijk in een vlucht in de wildernis? Is leven hier werkelijk zo steriel dat we moeten vluchten? En waar brengt die vlucht ons dan?

In gebeurtenissen nog onbepaald ligt een waaier aan mogelijkheden... Soms is er meer leven te vinden in een deur die open gaat dan in een vraag die gesteld wordt. Verleden en toekomst cirkelen om ons heen.

Ich einzelner Mensch bin nur eine Null. Aber weg jetzt
mit der Feder. Weg jetzt mit dem Gedankenleben. Ich gehe mit Herrn
Benjamenta in die Wüste. Will doch sehen, ob es sich in der Wildnis
nicht auch leben, atmen, sein, aufrichtig Gutes wollen und tun und
nachts schlafen und träumen läßt. Ach was. Jetzt will ich an gar nichts
mehr denken.
(P)