ANA-INÈS

TIJD EN ONTMASKERING

Pure del Cielo intelligenze eterne,
che vera scuola a ben amare aprite,
udite, angeli, udite il pianto mio,
e se la Verità dal Sole eterno
tragge luce immortale, e a me lo scopre,
fate che al gran desio rispondan l'opre.

Tu del Ciel ministro eletto
non vedrai più nel mio petto
voglia infida, o vano ardor.
E se vissi ingrata a Dio,
tu custode dei cor mio
a lui porto il nuovo cor.

Georg Friedrich Händel, Il trionfo del tempo e del disinganno

DE WERELD EEN REIZIGER

"Ik leefde zonder een cent, ik had nog wat kunst en steeds als het water me aan de lippen stond, verkocht ik wat, en toen het helemaal niet meer ging ben ik naar The Sunday Times gegaan. Maar al die tijd bleef ik gefascineerd door nomaden - het leek mij dat het nomadisme een oplossing bood voor allerlei filosofische en metafysische problemen, het heeft te maken met de joodse identiteit, met het monotheïsme... je kunt zeggen dat alle nomadische volkeren proto-monotheïsten zijn... de ene God, die de Weg is... Ik ben de Weg de Waarheid en het Leven... en als je dan met nomaden zwerft beginnen die dingen pas goed tot je door te dringen... er is zoveel in het Oude Testament dat is ontleend aan het technische vocabulaire van de migratie... Pasen (Passover) is op zichzelf een migratieroute in het klein... ongedesemd brood is nomadenbrood... het hele Oude Testament komt in zekere zin neer op een dialoog tussen God en de kinderen van Israël... twee mogelijkheden worden steeds opengehouden... vestiging in het land van koren en wijn, dus de grond bebouwen... of trekken naar het land van melk en honing... dus zwerven met kuddes."

Bruce Chatwin in gesprek met Cees Nooteboom in De wereld een reiziger

ALL GOD'S CHILDREN CAN DANCE

Sinterklaas komt eraan. Met of zonder kruis op zijn mijter. Maria en Jozef gaan binnenkort op weg naar Betlehem, alwaar Jezus zijn opwachting zal maken. De winter heeft zijn intrede gedaan in het land. Tijd om warmere oorden op te zoeken. Zoals misschien de filmzalen. Of een baksken vol met stro. All god's children can dance is er misschien eentje om te bekijken. Het verhaal is losjes gebaseerd op een verhaal uit de bundel After the quake van Haruki Murakami.

In All God's children can dance, gaat de vaderloze Kengo op zoek naar zijn vader en naar zijn eigen identiteit. Zoeken naar antwoorden in een web van tradities en culturen. Zoals in de meeste romans van Murakami, speelt deze zoektocht zich af tussen droom en werkelijkheid. Vaak onmogelijk te leven in de vervreemdende wereld waarin we leven. Debuterend reigsseur Robert Logevall speelt hier met mooie beelden en surrealistische effecten op in. Misschien de aanzet voor een filmische hype. Laat maar komen.

"Als je niet weet wie je bent,
hoe kun je jezelf dan geven?
Als je leven een droom is,
hoe word je dan wakker?"

BOEDDHA'S GLIMLACH

Het is frappant hoe weinig besef mensen hebben van hun eigen cultuur. Om nog maar te zwijgen van andere culturen. Velen voelen zich - in hun spirituele tocht - aangetrokken tot het boeddhisme (lekker exotisch) of zelfs tot de islam (lekker dogmatisch). Hun eigen joods-christelijke, hellenistische cultuur is te vrijblijvend, te wereldvreemd, te belerend, te repressief, gewoon te. Een antwoord daarop: lees gvdmm uw klassieken en weet waarover u praat.

Edoch dit even terzijde. In Bozar loopt reeds geruime tijd de tentoonstelling Boeddha's glimlach, een retrospectieve van het Koreaans Boeddhisme. En ja, boeddhisme en christendom hebben vele parallellen, maar ook cruciale verschillen. Een totaal verschillende benadering van de menselijke persoon en misschien zelfs belangrijker een totaal verschillende benadering van de werkelijkheid in zijn geheel. Opgaan in de leegte is niet zo evident voor een westerling die zijn subject-zijn juist te volle wil ontplooien.

En toch fascineert het boeddhisme. Vooral de vertwijfelde bodhisattva spreekt sterk aan. Een totaal menselijk beeld van een tot god verheven mens. Wat doet terugdenken aan de laatste woorden van Jezus aan het kruis...

HET BESCHRIJF

Schrijvers als helden. Het klinkt belachelijk, zeker als we helden zien als mensen die bijzondere daden verricht hebben. Mensen redden uit een of andere penibele situatie. Superhelden redden de hele wereld uit haar ondraaglijk lijden. Werk genoeg denk je dan. En schrijvers? Die zitten toch maar achter hun leeg scherm en vullen het met woorden. Niets opzienbarend. En zeker geen reden tot een of ander heldendom.

En toch voelde ik me als een kind dat geconfronteerd werd met een held. Cees Nooteboom in hoogst eigen persoon. Enige probleem, van deze held heb ik nog niets gelezen. Bij deze zal dit spoedig veranderen. Een kleine bibliografie en de bibliotheek kan weer aangevallen worden. Nooteboom is een held voor iemand anders, maar die zag het niet zitten om hem lastig te vallen met onbeduidende vragen. Spijtig, want in mijn kortstondige ontmoeting liet hij zich kennen als een zeer aimabele man. Een held van een andere orde. De nachten lijken niet meer zo eenzaam...

SIMON'S CAT

Een klein tussendoortje over katten en liefde...

ZWART/WIT

Door het oog van de lens. Voor velen onder ons is het beeld op de wereld, het beeld via de beeldbuis of dagbladen. Niets mis mee, want het kan onze blik verruimen. Afrika komt duizelingwekkend dichtbij door het oog van de lens. De genocide in Rwanda, de hongersnood in het oosten van Afrika, de oorlog in Irak - live te volgen via CNN. Je moet zelf niet meer in de gevarenzone treden om het allemaal mee te maken. Gewoon achterover geleund in je zetel (en om het helemaal af te maken, met chips en een drankje, of tijdens het ontbijt).

Cinema Zed stelde een reeks documentaires samen met beelden van de mensen achter de camera's. In hoofdzaak fotografen, die vaak verdwijnen achter hun foto's. Ongemakkelijk en sterk ontnuchterend waren de documentaire The Death of Kevin Carter en Black + White. De eerste handelt over Kevin Carter en zijn dubieuze foto waarmee hij de pullizerprice in de wacht sleepte. De hongersnood in Afrika kreeg opnieuw een prangend gelaat. Nog meer greep de documentaire Black + White me naar de keel. Hierin volgt Zam Salim de fotograaf David Gillanders op zijn reis naar Oekraïne voor een zoektocht naar de rioolkinderen uit een eerdere reportage. Hier wordt inderdaad niet gesproken over God of kunst. Hier wordt gesproken over de dagelijkse strijd van mensen om te overleven. Eten, onderdak, veiligheid. Primaire behoeften die voor velen onvervuld blijven.

Is het pervers om pas doorheen deze beelden te beseffen dat we het hier goed hebben? Dat we door onnodige ruzies en kleinzieligheden mensen afstoten in plaats van elkaar te helpen in onze kleine(-re) strijd om te overleven? Of is dit te pastoraal?

LIBERA ME

Er is iets mis met een bepaalde vorm van zinsbegoocheling en datering. Zo is het jaren de traditie (geweest) om rond Pasen Parsifal van Wagner te programmeren. Dit jaar deed onze koninklijke nationale opera de Munt er nog een schepje bovenop. Rond allerheiligen - u kent het hopelijk toch nog - een requiem. Hopelijk is het een eenmalige programmering, maar je weet nooit.

Niet dat het requiem - van Verdi - niet mag. Maar laten we eerlijk zijn. Het geloof kwijnt weg, de menselijke samenhang ook. En onze schrik voor de dood groeit stilaan uit tot ongehoorde proporties. De dood is steeds het andere, en niet ik. Een schandaal dat de menselijke existentie in vraag durft te stellen. En met deze existentie wankelt vaak ook het mogelijk geloof in God.

En laat nu juist Verdi een openheid hebben. Een openheid die agnosten typeert. Een intellectuele eerlijkheid. Ik kan er niets over "weten", maar sluit het bestaan van God, een godheid, niet bij voorbaat uit. Het lezen van Immanuel Kant heeft al vele mensen gered of tot andere inzichten gebracht.

Een requiem waarin de twijfel centraal staat. 'Libera me', het laatste deel van het requiem, laat dit duidelijk zien (horen). Een deel in zeven bewegingen. Afgrijzen (Libera me), zoeken naar evenwicht (tremens factus), paniek (dies irae), eenheid van het ontroostbare individue en de lijdende collectiviteit (requiem aeternam), strijd (libera me), jammeren/aanklacht en eindigend in een smeekbede (en angst). De kwellende twijfel blijft, de menselijke machteloosheid, angst en onzekerheid. En God zwijgt?

ELEGY

In 1986 schreef H.S. Kushner het boek When all you've ever wanted isn't enough, waarin hij dieper ingaat op de problematiek van de zin van het leven. Ik weet, een zwaar beladen onderwerp. Maar ieder van ons houdt zich wel op een of andere manier bezig met deze vraagstelling. Sommigen worstelen ermee, anderen vluchten er onvoorwaardelijk van weg. 1986 en 2008 liggen ver uit elkaar. Misschien ver genoeg om de pijnlijke vaststellingen uit het boek ter harte te nemen.

"Als we denken dat het leven pas goed is wanneer we (dat) hartzeer weten te vermijden, lopen we gevaar daar op den duur zo goed in te slagen dat we helemaal niets meer voelen, dus ook geen vreugde, geen hoop, geen eerbiedig ontzag. We zullen emotioneel verdoofd raken. We zullen gewend raken aan een leven binnen enge gevoelsgrenzen en het feit accepteren dat ons leven weinig hoogtepunten zal kennen, in ruil voor de zekerheid dat er ook geen dieptepunten zullen zijn, geen pijn of verdriet, alleen een voortdurende sleur, de ene grijze dag na de andere. Door onze angst om te lijden zullen we de kunst van het afstand nemen zo goed leren verstaan dat onze gevoelens door niets meer worden geraakt."

Wat rest zijn onrustige zielen, verdwaald in het bos der mensheid. Wat onderscheidt ons dan nog van het zuiver biologische aspect, van het dierenrijk? En wat te doen als we dan toch geconfronteerd worden met een allesoverheersend gevoel van liefde, van overgave aan een ander mens. Afhankelijk worden en je bloot moeten geven? Een zware opgave voor de éénentwintigste eeuwse mens. En toch!

Met haar verfilming van The dying animal van Philip Roth, geeft regiseusse Isabelle Coixet in Elegy een teder en warm beeld van die (onvermijdelijke) botsing tussen stervende zielen. Een 'vederlichte' klaagzang over wat verloren lijkt.

De tijd tikt genadeloos verder. Voor we het goed beseffen is het te laat en staan we zelf met één been in het graf. We kunnen de tijd niet meer terugdraaien. Misschien kunnen we het leven wel terug vatten.

"Er gaat een chassidisch verhaal over een man die een wandeling in het bos ging maken en verdwaalde. Hij liep urenlang rond in een poging om de weg terug naar de stad te vinden. Hij probeerde het ene pad na het andere, maar ze leidden geen van allen het bos uit. Toen kwam hij plotseling iemand anders tegen die ook door het bos zwierf. Hij riep: 'God zij dank, een ander mens! Kunt u me de weg terug naar de stad wijzen?' De ander antwoordde: 'Nee, ik ben ook verdwaald. Maar we kunnen elkaar helpen, namelijk door elkaar te vertellen welke paden we al hebben geprobeerd zonder dat ze ergens toe leiden. dat zal ons helpen om de weg te vinden die het bos uit leidt."

SPROOKJESTHEATER

Eigenlijk niet in het verlengde van een vorig bericht. Maar af en toe eens terugkeren naar de tijd van de goede (moraliserende) sprookjes, kan ook deugd doen. Ach ja, wie heeft er eigenlijk lak aan moraliserende prietpraat? Ik weet het altijd enkel en alleen die ander, niet die zelf.

En toch ook weer dit. De sprookjes van de gebroeders Grimm houden ons al te vaak een spiegel voor. (Zoals alle goede literatuur en kunst doet) Een spiegel die de armoede van onze maatschappij pijnlijk bloot legt. Een geestelijke armoede. Een gevoelsarmoede.

Schrijvers die al meer dan vijftig jaar dood zijn hebben hun eruditie bewezen. De tand des tijds heeft hen doen overleven, of onder het (terechte) stof der vergetelheid doen verdwijnen.

I am a rock...

JEUGDSENTIMENT

Af en toe overvalt het me, alsof het in mij leeft. Alsof het mij leeft...
Nine inch nails of wat te denken van de cover door Johnny Cash, een laatste testament.
Voor de een was het een hoogtepunt in zijn carrière, met enkele meesterlijke soundtracks voor films van o.a. David Lynch.

DRINGEND GEZOCHT: NIEUWE BIJBEL

Elke generatie heeft zo zijn klassiekers. Boeken waarmee iedereen lijkt te dwepen. Ooit liepen ze allemaal met hun bijbel of missaal onder de arm hip en trendy te wezen over de straten. Generaties hebben gezworen bij 'Het lijden van de jonge Werther'. Een vloedgolf van zelfmoorden uit (zelf)liefde als gevolg. De twintigste eeuw stond bol van cultboeken die een sterke invloed hadden/hebben op haar soortgenoten. 'The Catcher in the Rye', 'On the Road', 'De avonden', 'Zen and the art of Motorcycle Maintenance', 'Generation X'... Een greep uit de rijke twintigste eeuwse geschiedenis van de literatuur. Velen vonden er hun 'zin van het leven' in. De romans/schrijvers spoorden aan tot een nieuwe of andere kijk op lijf en leden.

Weinigen ervan kregen hiervoor de grootste erkenning - of wat te denken van de nobelprijs voor literatuur. Vandaag de dag springen de speculaties omtrent deze gerenommeerde uitreiking sterk in het oog. Het is bijna zover. Met als grote kanshebber Claudio Magris. Dit doet veel denken aan Claus (veel gekocht, veel besproken, lezen????).

Ergens op het lijstje prijkt eveneens de naam van een auteur die eerder in het rijtje van cultschrijvers mag opgenomen worden. Een generatie wordt beïnvloed. Mensen vinden er een (hernieuwde) kijk in. Maar zoals eerder geschreven: houd het stil... Het kan ook gewoon zijn dat ik op het verkeerde spoor aan het zoeken ben. Misschien eerder een hallucinatie.

GENESIS

Vele mensen huiveren bij het woord alleen al. Denkend aan die katholieke onderdrukking uit de vorige eeuw. Maar Genesis is tevens de titel van het laatste grote fotoproject van Sebastiao Salgado. Hiervoor ging hij op zoek naar de laatste pure plekken op aarde. Voor zover dit eigenlijk nog mogelijk is. Ethische preken over ecologie helpen niet meer. Mensen zijn er onverschillig aan geworden. Niet Salgado die, samen met zijn vrouw, dertien jaar geleden het Instituto Terra oprichtte. Hiermee willen ze het regenwoud herstellen op de plekken waar het vee van zijn vader het had vernietigd.

Niet toevallig begint hij zijn reportage op de Galapagoseilanden. Een doorn in het oog van menig evolutienegationist. Een must voor diegenen die beter weten. En als we de laatste cijfers uit het onderwijslandschap mogen geloven is dat een steeds selecter groepje aan het worden. Geen God noch evolutie. Wat dan wel?

Salgado richtte zijn blik niet op mensen - zoals in een eerder fotoproject genaamd Exodus - maar op dieren en landschap, de lucht en de aarde. "Omdat de aarde groter is dan de mens. en de mens ook maar een dier is, dat leeft tussen de andere dieren." Geen doemdenken. Een positieve boodschap: laat de mensen zien hoe mooi, hoe waardevol de aarde is, zodat iedereen denkt: dit mag nooit verloren gaan. (P)

HARMONIA MUNDI

Het overbekende en prestigieuze platenlabel 'Harmonia Mundi' viert haar vijftig jarig bestaan. En dat doen ze in stijl. Met het oog op de portefeuille van de muziekminnende wereld. Een keuze van vijftig uitvoeringen voor de prijs van vijftig euro. (Her-)ontdek de 'Mattheuspassie' van Bach (uitgevoerd door niemand minder dan Philippe Herreweghe), motetten van Dufay (Huelgas Ensemble o.l.v. Paul Van Nevel), 'Nuit d'été' van Berlioz (Orchestre des Champs-élysées o.l.v. Herreweghe), 'El Amor brujo' van Manuel de Falla (Josep Pons) en ga zo maar verder. Vele ronkende namen uit een roemrijk verleden. een absolute aanrader, van een van de toplabels uit de geschiedenis van de klassieke muziek. (P)

waanzin, waanzin, alles is waanzin

“Ik wil helemaal niet meer spreken met de wereld; ik wil proberen te vergeten dat ik dit ooit gedaan heb. (...) Zal ik na met de wereld ruzie gemaakt te hebben naar bed gaan. Of zal ik naar een plek vluchten waar niemand mijn taal kent noch verstaat, noch ik de hunne versta. (...) Nee, ik zal de wereld niet verlaten – ik zal mijn intrek in een gekkenhuis nemen en zien of de onpeilbare waanzin het raadsel van het leven niet wil onthullen. Wat een dwaas ben ik, waarom heb ik dit al niet veel eerder gedaan, heb ik niet al veel eerder begrepen wat het zeggen wil dat de Indianen eer bewijzen aan de waanzinnigen, en voor hen opzij gaan. Ja, het gekkenhuis in – denk je ook niet dat ze me toe zullen laten?”
S. Kierkegaard (P)

It's not only Rock 'n Roll, Baby!

Dat muziek en kunst vaak hand in hand gaan, is geen nieuwtje. Het Paleis voor Schone Kunsten in Brussel heeft er dan ook maar een expo rond gemaakt (met de medewerking van Rock Werchter). Van yoko Ono - dood die nieuw leven brengt? -, Brian Eno - enkele lijntjes teveel gekribbeld -, Chicks on Speed, Fischerspooner, Devendra Banhart, Kembra Pfahler - zet eens een vrouw in de verf -, tot Pete Doherty. Deze laatste had hoogst waarschijnlijk een lijntje teveel gesnoven. Al moet gezegd worden dat het tot het betere werk van de gehele expo behoorde. Samen met Laurie Anderson - bekend van het prachtige nummer "O superman" - en het poëtisch, dromerige van Jonsi Birgisson (Sigur Ros).

Kunstenaars die hun eigen weg willen gaan. Met als hoofdtoon: kunst en muziek, of misschien zoals in het werk van Anderson taal en beeld.

It's not only rock 'n roll, but I don't really like it, Baby! Op vrijdag 12.09 vindt de finissage plaats met de nodige concerten, performances en DJ's. Allen met een hart voor muziek (en kunst) daarheen... (P)

BERCKMANS' BIOTOOP

'Ge vraagt u af waarom ge nergens nog een duidelijk zicht op hebt, het is omdat ge scheel ziet van miserie, want morgen wordt een drukke dag, want morgen moet ge zien dat ge eerst uit en veel, veel later weer terug in uw bed sukkelt, en dan zwijgen we nog over overmorgen en dan spreken we nog niet van de dagen van uw leven, ge zijt niet de eerste enigen en ge zult ook niet de laatste laatsten zijn die 's morgens om halfvijf een blik bonen in tomatensaus nog vreet en als ge ullie ooit hebt afgevraagd hoe gij een rechthoekige driehoek kunt krijgen uit de uiers van een koe, welnu, melk in het kwadraat plus kaas in het kwadraat is altijd gelijk aan boter in het kwadraat.' Uit: JMH Berckmans, Na het baden bij Baxter (2000)

BURIAL

"Over the last year the unknown thing became an issue so I'm not into it any more. I'm a lowkey person and I just want to make some tunes, nothing else." Met deze woorden werd een van de grote geheimen van de laatste jaren in het muzieklandschap opgeheven. Burial bleek niet Fat boy slim - hoe komen ze er ook bij -, noch Aphex Twin - wat al iets meer in de richting leek te gaan - te zijn. Will Bevan, een nobele onbekende uit Londen, blijkt de begeestering van Burial te zijn. Bevan bracht het dubstep-genre op de wereldkaart met zijn titelloze debuutalbum in 2006. Maar met het bloedmooie 'Untrue' is het hek pas volledig van de dam.

Het onbekende laat zich niet steeds uitspreken. Muziek helpt daarbij misschien af en toe. Alleen moeten we dan ook blijven openstaan voor het grote onbekende... En daar wringt het schoentje blijkbaar voor vele mensen... (P)

LEUVEN IN STEIGERS

Dat de Belg een baksteen in de maag heeft, weten we al lang. Dat het stilaan onbetaalbaar wordt voor de gewone man - en ook voor de iets rijkere laag van de bevolking -, weten we ook al wel. En toch blijven steden bouwen.

Leuven is nu al enkele jaren bezig met enkele grootse projecten waaronder een gloednieuwe museumsite. Ergens 2009 - indien er geen vertraging op komt - zou dit museum haar deuren openen met een retrospectieve van Rogier van der Weyden. Klinkt zeer aanlokkelijk.

Maar nog goed (cultureel) nieuws. De Sint-Jacobskerk zou eindelijk onder handen genomen worden. De kerk met een van de wereldwonderen, zal haar lijdensweg van veertig jaar eindelijk ten einde zien komen. U moet maar eens naar de klokkentoren kijken. Niet veel soeps, ware het niet dat de klok buiten de toren is gesitueerd.

Restauratiewerken dringen zich al jaren op. Naar alle waarschijnlijkheid ziet men er nu ook enig nut in. Een nieuw culturencetrum? Of, zoals stemmen opgaan, een nieuwe boekhandel. Naar het model van de dominicanerkerk in Maastricht die recent nog uitgeroepen werd als mooiste boekhandel van de wereld.

Ik heb altijd al geweten dat deze borrelput van het denken steeds origineel uit de hoek kon komen. Leuven,... (P)

ALS 'S NACHTS DE LICHTEN DOVEN

Als 's nachts de lichten doven
en de klokken niet meer luiden.
Als je je eenzaam voelt in het holst van de nacht,
denk aan mij,
ook al ben ik er niet meer.
Misschien zien we elkaar weer,
als de ochtend begint te gloren
en de dag terug het leven schenkt.
Vergeet me niet,
zoals ik jou nooit vergeten zal... (P)

EEN DAG UIT HET LEVEN

Catalogus van de nieuwe verleiding:

Instant rijkdom
Emotioneel onthechte seks
Overdaad aan informatie
Het geloof dat het innemen van bepaalde stoffen het aura van het lichaam of de persoonlijkheidsstructuur kan veranderen
Verwaarlozing van het onderhoud van de democratie
Het opzettelijk negeren van de geschiedenis
Lichaamsmanipulatie
Het opzettelijk verwerpen van de diepere gedachte
Lichaamsnijd
Het geloof dat het schouwspel de realiteit is
Indirect leven via beroemdheden
Het verwerpen van sentiment
Het gebrek aan bereidheid normen en waarden enig gezag toe te kennen.

naar D. COUPLAND, Polaroids (P)

SHAKESPEARE OP WIELEN

De gloriedag van de Vlaamse sport is weer voorbij. En hoe! Superlatieven schieten te kort om de mooiste Ronde van Vlaanderen in lange tijden te beschrijven, aldus menig analist. In deze Vlaamse wielerweek, werd het orgelpunt gezet op de Koppenberg, Berendries, oude Kwaremont, de Kluisberg en de Muur. Kasseien en heuvels, regen, wind, hagel en zelfs sneeuw... Geen haarnetjes of glitters maar modder, zweet en af en toe een beetje bloed. Mannen uit één stuk, die niet vallen bij het minste geluid of bij de minste nadering van een tegenstander zoals in die andere sport. “In de smidse der beproeving wordt het karakter gestaald,” aldus Karel Van Wijnendaele.

Er bestaat zelfs een specifiek (Vlaams) woord voor om een soort wielrenner aan te duiden: de Flandrien. Loodzware luchten, knoestige knotwilgen, grauwe gezichten, tubes kruiselings rond de borstkas, loodzware fietsen,... Laat de kinderen van het voetbal maar voor wat ze zijn. Afzien, pijn, lijden,... en uiteindelijk wederopstanding. Van hel naar hemel (en soms ook weer terug). In geen enkele sport liggen tragiek en heroïek zo dicht bij elkaar. Schotte, Museeuw, Buysse, Van Looy, Merckx,...

Ik wist het al langer: Vlamingen zullen hun afkomst nooit kunnen verloochenen. Het hoogste wat ze ooit kunnen worden zijn veredelde boerenzonen en –dochters. Politici zijn daar goed in. Maar de doorsnee Vlaming staat te brullen langs de weg met hun voeten in het slijk. Vooruit met die helden. Lang zullen ze leven...

“Vanaf terrasjes kijken toeristen en inwoners toe. Niet-wielrenners. De leegheid van die levens schikt me.” (Tim Krabbé, De renner) (P)

VERKAPTTE RELIGION

Niet om een of andere polemiek gaande te houden.

"Een echte religie kweekt ontzag voor de onverklaarbaarheid van de wereld. In het licht van het geloof wordt de wereld groter en duisterder, want zij bewaart haar geheim, en de mens ziet zichzelf als een deel daarvan. Hij blijft voor zichzelf ongewis. Voor de monomaan van de 'verkapte religie' daarentegen schrompelt de wereld ineen. Hij vindt overal en in elk ding alleen nog maar bevestiging van zijn mening, die hij met het vuur van het geloof tegen de wereld en zijn eigen twijfel verdedigt." (Carl Christian Bry, geciteerd in Heidegger en zijn tijd, Rüdiger Safranski)

Dit eenvoudige criterium kan een leidraad zijn in het maken van een onderscheid tussen religie en gewoon verstoppertje spelen voor grote vragen en problemen. Een prachtig voorbeeld hiervan is de documentaire over Jesus camp natuurlijk in de US of A. En wat dacht u van een beetje god voor managers, ook de Bijbel staat in het teken van het kapitaalgewin. In god we trust, het staat er zelfs op (sinds de jaren '50). (P)

KOYAANISQATSI

Oftewel de mens uit evenwicht. Prachtige film van Godfrey Reggio over mens en wereld, mens en technologie. Beelden onder deskundige muzikale begeleiding van Philip Glass. Alles is gewoon mooi! Alles is gewoon anders! Het eerste deel van de qatsi trilogie (gevolgd door powaqqatsi - leven in transformatie - en naqoyqatsi - leven in strijd). Profetische woorden? Waar hebben we dat nog gehoord? (P)

dEUS

Laten we het even over een andere god hebben: dEUS. Zes jaar hebben we moeten wachten op een nieuw album. En toen, in 2005, werd Pocket Revolution op de mensheid afgevuurd. Een prachtig album dat op zijn specifieke manier door merg en been snijdt (met een stevige knipoog naar de Amerikaanse schrijver Raymond Carver).

Minder experiment, of was dat ook een experiment? En de groep, die werd voor de zoveelste keer op rij hertekend. Alleen Tom Barman en Klaas Janszoons hebben de tand des tijd overleefd. Maar je kan je afvragen of die verandering van de wacht – met Mauro Pawlowski – slecht was (behalve dan misschien voor die grote doorbraak in het buitenland). dEUS betekende het begin van een oerknal. Waaruit o.a. Stef Kamil Carlens met Zita Swoon zich als een evenwaardige medespeler heeft opgewerkt.

Drie jaar later mag de wereld zich weer opmaken voor een nieuwe plaat. Vantage Point zal te verkrijgen zijn vanaf 18 april. Een laat paasgeschenk? Zeker als je mag afgaan van die kleine voorproefjes van singles en het internet.

“België vormt nu al meer dan een decennium een schatkamer van geweldige bands en bandjes die wereldacts zouden zijn geworden als hun standplaats niet Antwerpen maar Manchester of New York was geweest.” Aldus Joost Zwagerman in zijn Perfect Day en andere popverhalen. Wanneer je een dergelijk statement leest besef je pas echt hoe klein en nietsbetekenend dit Belgenland toch is (en sommigen pleiten om het nog kleiner te maken). Bij de verkiezing van de grootste Belg moesten er zelfs Nederlanders (Erasmus) bij gehaald worden om de lijst toch enigszins op te smukken. Onze rock- en popmuziek kan wel voor zichzelf spreken (al moet de rest van de wereld ons daar nu juist van overtuigen alvorens we het willen geloven).

De concertenreeks 0110 (2006) heeft getoond dat België klein is. Duidelijk werd ook dat onze muzikanten geen nood hebben aan afbakening van (nog kleinere) grenzen, maar dat we ze moeten openbreken. (P)

MARK TWAIN

We reached Venice at eight in the evening, and entered a hearse belonging to the Grand Hotel d'Europe. At any rate, it was more like a hearse than any thing else, though to speak by the card, it was a gondola. And this was the storied gondola of Venice!--the fairy boat in which the princely cavaliers of the olden time were wont to cleave the waters of the moonlit canals and look the eloquence of love into the soft eyes of patrician beauties, while the gay gondolier in silken doublet touched his guitar and sang as only gondoliers can sing! This the famed gondola and this the gorgeous gondolier!--the one an inky, rusty old canoe with a sable hearse-body clapped on to the middle of it, and the other a mangy, barefooted guttersnipe with a portion of his raiment on exhibition which should have been sacred from public scrutiny. Presently, as he turned a corner and shot his hearse into a dismal ditch between two long rows of towering, untenanted buildings, the gay gondolier began to sing, true to the traditions of his race. I stood it a little while. Then I said:

"Now, here, Roderigo Gonzales Michael Angelo, I'm a pilgrim, and I'm a stranger, but I am not going to have my feelings lacerated by any such caterwauling as that. If that goes on, one of us has got to take water. It is enough that my cherished dreams of Venice have been blighted forever as to the romantic gondola and the gorgeous gondolier; this system of destruction shall go no farther; I will accept the hearse, under protest, and you may fly your flag of truce in peace, but here I register a dark and bloody oath that you shan't sing. Another yelp, and overboard you go."

fragment: Mark Twain, The Innocents Abroad, 1869

foto: Benjamin Britten, Opera Death In Venice, 1973 Luister hier naar 'The boy Tadzio shall inspire me'

SNOBISME

'Het toppunt van luxe is je ogen sluiten en even denken aan God of aan geen God, je even proberen te concentreren op het wezenlijkste wat er is, waardoor al het andere minder belangrijk wordt. Echte luxe heeft niet met materie te maken maar met ontvankelijkheid, achterover vallen in het gras en naar de lucht kijken. Het toppunt van luxe is als je ophoudt te rekenen hoeveel je hebt en hoeveel je nog moet krijgen, dat je niets nodig hebt behalve dit heerlijke moment. Het klinkt zo gemakkelijk, en voor iedereen te realiseren, maar het is zo moeilijk. Het is wat de luxe-industrie met alle middelen probeert te ontkennen: echte luxe is niet te koop, je moet het jezelf toestaan.' Oscar van den Boogaard, Snobisme voor beginners, Weekend Knack, nr. 13, van 26 maart tot 1 april 2008.

Ik ben een grote fan van Oscar van den Boogaard. Zijn zomerdagboek Inspiration Point barst van vulkanisch verlangen en hij is een van die zeldzame auteurs van wie je de romans met een warme gloed leest. Maar waarom smaakt lectuur van zijn columns of van dit artikel soms zo wrang? Vinger in de lucht. Ik weet het: omdat de Nederlandse schrijver onlangs verhuisde naar Sint-Martens-Latem, de duurste gemeente onder en boven de taalgrens. En onder andere bericht over reuzenrotsen die hij bij een gespecialiseerde firma bestelt en in zijn riante tuin placeert. Ik wil geen spelbreker zijn. Want Oscar spreekt hierboven natuurlijk de waarheid. Daar ben ik rotsvast van overtuigd.

.

Foto: de rotsformaties Inspiration Point, Bryce Canyon in de Amerikaanse staat Utah.

ALISTER MCGRATH

Morgenvroeg op Klara, bij Rondas om 11u: een gesprek met Alister McGrath. Of: hoe je tegenwoordig als gelovige koppig tegen de algemene stroom (zie Dawkins en Hitchens) in kunt varen. En: als coda bij een gesprek dat gisteren om halfvier eindigde in de bar van het STUK. Na dit Klara-interview word ik voorgoed atheïst, geloof ik. Of net niet. Het is me eigenlijk een raadsel wie al dat geloof heeft uitgevonden. En waarom. Het is welletjes geweest. Schrap het aub uit het script dat Wereldgeschiedenis heet. Wikipedia zegt:

.

McGrath werd aan de Universiteit van Oxford opgeleid in de theologie en de scheikunde; in laatstgenoemde discipline promoveerde hij op het terrein van de moleculaire biofysica.Heden ten dage is hij hoogleraar in de historische theologie in Oxford.

.

McGrath was van huis uit geen christen maar overtuigd ongelovig. Hij meende dat het atheïsme wetenschappelijk gezien over sterke papieren zou beschikken, maar kwam daarvan terug toen hij dit nader begon te bestuderen. Zijn eertijds positieve kijk op dit fenomeen stelde hij bij toen hij merkte dat ook het atheïsme zich schuldig had gemaakt aan machtsmisbruik en onderdrukking, zoals in het geval van het Oost-Europese communisme waar het een wezenlijk onderdeel van had uitgemaakt.

.

Hij werd christen omdat hij vond dat het christendom meer te bieden had dan het atheïsme, onder meer omdat het daadwerkelijk iemands leven in positieve zin zou kunnen veranderen. In 1981 werd hij priester in de Anglicaanse Kerk.

TRENY

De Pool Jan Kochanowski wordt in zijn thuisland beschouwd als de grootste schrijver van de renaissance. Bekend is hij vooral voor de cyclus Treny, een bundel klaagliederen, die hij op het einde van de 16de eeuw schreef bij de dood van zijn dochter. Ze werd amper 2,5 en hierboven zie je een schilderij van de vader met zijn gestorven Urszula. Treny werd voor het eerst naar het Engels vertaald door Nobelprijswinnaar Seamus Heaney. In 1995 was dat.

Waarom vertel ik dit? Om mijn encyclopedische kennis te etaleren? Maak je geen illusies. Ik had tot voor vandaag nog nooit van Kochanowski gehoord. Wel beluister ik een cd van de Pool Michael Jacaszek. Deze muzikant bracht net Treny uit en zijn elektro-akoestische composities zijn zo overweldigend dat ik prompt de enigmatische titel van dit pareltje 'googlede'.

Het Poolse woord 'treny' betekent letterlijk klaaglied. En dat is ook wat je hoort. De muziek van Jacaszek is van een hemelse breekbaarheid en verwijst duidelijk naar het literaire meesterwerk. Hij werkt zonder samples, maar manipuleert rechtstreeks met zijn laptop verdwaalde cello's en een aftastende harp. Met lichte clicks en glitches verschijnen fragiele operastemmen en bloedmooie pianotoetsen. De fluisterende en zuigende geluidswereld op Treny neemt de adem weg.

CHRISTIAN PROMMER

Tien jaar geleden was ik verslaafd aan het Oostenrijkse duo Kruder & Dorfmeister. De twee gingen vriendschappelijk uit elkaar maar op gezette tijden haal ik hun elektronische slowmotion dub weer uit het rek. Peter Kruder werkte pas nog samen met Christian Prommer voor het project Voom:Voom. Leuk, maar niet meer dan dat.

Tromgeroffel. De naam is gevallen: Christian Prommer. De man is DJ en producer en je leest zijn naam bij de credits van Fauna Flash en Truby Trio. Een paar weken geleden bracht hij solo Drum Lesson Vol. 1 uit en die staat hier al dagen op repeat.

Niet verwonderlijk: Prommer bewerkte electronica classics tot heerlijke jazzarrangementen. Bijvoorbeeld Kraftwerks Trans Europa Express. Of Derrick May's Strings of Life. Ik wacht intussen vol spanning op volume 2, waarbij hij in de omgekeerde richting jazz standards door de elektronische gehaktmolen zal draaien.

HORSES

Straks en dinsdag kun je in het Leuvense CinemaZed gaan kijken naar ZOO, een documentaire van Robinson Devor over paardenliefhebbers in de ruime zin van het woord. De regisseur liet zich inspireren door de dood van een brave Amerikaanse huisvader die zich liet berijden door een hengst en stierf aan interne bloedingen. Zijn mediagenieke dood leidde tot de ontmaskering van een geheime club van zoöfielen in Seattle.

.

In Den Haag loopt momenteel een tentoonstelling van Lucian Freud, kleinkind van de Weense zielenknijper en volgens sommigen de grootste Britse schilder van het moment. Wij gaan vooral eens langs voor de portretten van de legendarische en extravagante performance kunstenaar Leigh Bowery, een massa vlees die het normaal moet hebben van zijn outfit. Daarnaast ontdekte ik onlangs dat Freud ook paarden schilderde. Ze behoren voor mij tot zijn sensueelste werk, hoewel ik niet zeker ben of ze in Den Haag te zien zijn.

.

Het eerste album van de punky Patti Smith heet Horses, geloof ik. In het Parijse Fondation Cartier stelt ze op dit moment fotografisch werk tentoon. Of ze de recente tentoonstelling van David Lynch in hetzelfde Cartier kan overtreffen, valt te betwijfelen. Voor veel critici blijkt haar grafisch werk - ze tekent ook - serieus over het paard getild.

STAN BRAKHAGE

Ik heb maar één keer meegemaakt dat iemand flauwviel in de cinemazaal. Het was bij een vertoning van The Act of Seeing with One's Own Eyes van de experimentele filmmaker Stan Brakhage. De avantgarde film uit 1971 leidt de kijker meer dan een uur rond bij autopsies van misdaadslachtoffers. Zonder verhaallijn. Zonder geluid. En je voelt de titel aan den lijve, want je kan alleen maar de ogen sluiten. Of flauwvallen natuurlijk... Dit is geen oppervlakkige regisseur die mikt op goedkoop horrorsucces. De filosofische cinema van Brakhage snijdt diep.

ADAM FUSS

Adam Fuss is geen gewone fotograaf. In digitale tijden grijpt de Brit terug naar de camera obscura en maakt daguerreotypen en fotogrammen. Als kind al was hij gefascineerd door de natuur en dat merk je in zijn onderwerpen. Zijn ambachtelijke foto's tonen baby's, sporen van slangen en paddestoelen, zonnebloemen, schedels of zoals hier: waterdruppels.

.

Eigenlijk zijn het concentrische cirkels veroorzaakt door een enkele druppel. Fuss' technisch perfecte 'water pictures' maken ook indruk door hun uitvergrotingen van twee op anderhalve meter. Nog tot volgende week kun je je onderdompelen in Adam Fuss' werk bij de Brusselse galerie Xavier Hufkens.

VADERMOORD PART VII

Krakow aka Sparklehorse – Tine Reymer (Billy King) aka Nick Cave

Vorige week een prachtig optreden bijgewoond in het Stuk te Leuven onder de veelzeggende titel “vadermoord”. Het Belgische Krakow bracht enkele covers van Sparklehorse. Eerlijkheid gebied te zeggen dat het weergaloze covers waren. Nog niet in het spoor van Jeff Buckley’s onovertrefbaar Hallelujah, maar stevig op weg. Niet voor niets viel het optreden in het kader van de vadermoord. Krakow was tot voor dit optreden een nobele onbekende in mijn muziekrepertoire. Zoals u reeds eerder kon vernemen is dit repertoire al meerdere malen danig op de proef gesteld. En dat is wel spijtig. De band is opgericht door Piet De Pessemier. Zegt u misschien ook niet veel, maar de groep waarvan hij eerder lid was wellicht wel: Monza. Een beetje verder opzoekwerk over Krakow bracht me bij een muzikale liefde die een stille dood was gestorven, genaamd Grandaddy. De vlam wakkerde echter vlug terug aan. En dat er een nieuwe naam in de platencollectie toegevoegd werd is mooi meegenomen.

Over Tine Reymer kan ik spijtig genoeg zeer kort zijn. Een zeer mooie stem, maar Nick Cave verdraagt geen vrouwelijke stem. De smeerput van het menselijk bestaan wordt nu eenmaal beter uitgebeeld door de ruwe, vuile stem van de meester zelf. Al moet ik eerlijk toegeven dat ik bij Breathless – één van die uitzonderlijke liefdesverklaringen – wel een lichte voorkeur begon te voelen voor een vrouwenstem. (P)

DE GERUCHTEN

Ik moet iets bekennen: nog nooit las ik een werk van Hugo Claus tot de laatste bladzijde. Of wacht eens! Jawel: De geruchten las ik helemaal. Enkele verhalen uit De zwarte keizer heb ik met plezier geproefd. En het toneelstuk Vrijdag heb ik ooit nog met leerlingen opgevoerd. Maar Het verdriet van België en De metsiers sloeg ik al na enkele bladzijden voorgoed dicht. Dat is niet verwonderlijk, zegt Achille Van Den Branden op zijn indrukwekkende weblog. Je moet volgens hem met het juiste boek beginnen. Anders duurt de afkeer levenslang.

.

(Eigenlijk wou ik vooral iets zeggen over de cover van De geruchten. Die is van een interessante fotogra(a)f(e) uit de jaren 60 of 70, maar ik kan niet meer op de naam komen. Blijkt bovendien dat ik mijn exemplaar met de oplossing een tijdje geleden naar De Slegte heb gebracht. De kans op een mooi kruisreferentieel berichtje is hierbij verkeken.)

LIFE AFTER GOD

Sometimes I want to go to sleep and merge with the foggy world of dreams and not return to this, our real world. Sometimes I look back on my life and am surprised at the lack of kind things I have done. Sometimes I just feel that there must be another road that can be walked - away from this person I became - either against my will or by default.

Douglas Coupland 'Life after God' (P)

MISERERE

Kerken moeten platgebombardeerd worden. Dat was Claus’ zijn overtuiging wegens de diepe schade die katholiek Vlaanderen in zijn ziel achtergelaten had. Of ze nu mooi of lelijk waren, weg moesten ze. Gedaan met repressie ! Een dergelijke antihouding komt vaker voor bij de generatiegenoten van Claus. Niets dan goeds over de doden, dus ik zal ook alle begrip tonen voor deze houding. Schop die heilige huisjes omver...

Een kleine tweehonderd jaar geleden schopte een ander genie – het genie der genieën – een heilig huisje in (volgens de overleveringen). Traditiegetrouw werd op Goede Vrijdag in het Vaticaan het Miserere (Psalm 51) van Gregorio Allegri uitgevoerd. Paus Urbanus VII was er zo op gesteld dat hij het werk op straffe van excommunicatie niet buiten het Vaticaan liet horen. Tirannie en kerkelijk gezag hebben meermaals hand in hand gegaan. Tot de jonge Mozart na beluistering van het stuk, de partituur uit het hoofd kon opschrijven. De rest zit nu in de platenspeler (of laten we bij de tijd blijven op het net). De klokken zwijgen. De stemmen zijn naar boven gericht.

Meneer Claus, u bent een groot schrijver. Ik hoop dat u - zonder u voor de kar van enig katholicisme te spannen - (nog) mag genieten van deze muziek (zonder enige dictatoriale pressie). (P)

HUGO CLAUS

Gisteren overleed Hugo Claus. Hij was bijna 79. Wat de erfenis is van deze gigant van de Vlaamse letteren? Zelf maakte hij zich niet veel illusies: de dichter was al blij als over honderd jaar een jonge maagd bij het lezen van een van zijn gedichten een nat broekje zou krijgen.

ROGIER VAN DER WEYDEN

Al mag een mens nog zo negatief staan ten opzichte van het fenomeen religie of godsdienst, de impact ervan op de maatschappij valt niet te ontkennen. En die invloed is niet alleen ten nadele van die menselijke samenleving. Hoe zou onze geschiedenis eruit zien indien er nooit sprake zou geweest zijn van ene Jezus van Nazaret. Laat staan van zijn voorgangers Abraham, Mozes, David,... om maar enkelen te noemen. Hoe zou ons mens- en wereldbeeld eruit zien indien er nooit zoiets was als het joods-christelijke denken? Dit zijn discussies die hier niet onmiddellijk thuis horen, ik weet het. Laten we het daarom even hebben over kunst en lijden. Alweer! Ditmaal met het excuus dat we het hoogfeest van de christenheid stilaan naderen.

Terecht wordt gezegd dat de Westerse kunst geobsedeerd is door lijden in al zijn vormen. Hierin onderscheidt zij zich van bijvoorbeeld haar Oosterse collega’s. Deze fascinatie is reeds terug te vinden bij de oude Grieken in hun tragedies. In het christelijk ‘voorbeeld-ige’ lijden kende zij echter een hoogtepunt. Denk hierbij ondermeer aan de schilderkunst van Rogier van der Weyden (met bijpassende, begeleidende muziek van Dietrich Buxtehude). Kunst die zich niet van de wereld wegtrekt, maar er zich juist naar richt. Het scheppingsgeheim niet uitgebeeld in moeilijk te ontcijferen symbolen, maar in de schoonheid van mensen, de glans van kleuren, de harmonie van lijnen. (P)

THE PENGUIN CAFE ORCHESTRA

Mag ik u, alvorens de rest van deze heilige week te wijden aan de Passies van Bach, even de ‘lichtzinnige’ muziek van The Penguin Café Orchestra voorstellen. De naam is afgeleid van een gedicht dat door het hoofd van Simon Jeffes, oprichter van het losse ensemble, speelde. “Ik ben eigenaar van het Pinguïncafé, ik zal je willekeurige dingen vertellen”. Willekeur, spontaniteit, verrassing, onverwachtheid zijn termen die men kan plakken op de muziek. Een specifiek hokje waarin je de muziek kan plaatsen is er echter niet. Soms doet ze me denken aan de zigeunermuziek van Die Anarchistische Abendunterhaltung (DAAU). Of aan die andere niet echt te plaatsen muziek van Wim Mertens (via wie ik hen heb leren kennen op last.fm).

The Penguin Café Orchestra werd gevormd door gitarist Jeffes en cellist Helen Liebmann. Andere musici werden aangetrokken naargelang de uitvoeringen. Het gedicht waar Jeffes zijn muzikale idee rond opbouwde ging verder over de waarde van het spontane, irrationele in het gewone leven. Iets wat niet gevonden werd in de klassieke muziek (noch in de bestaande popcultuur). Hij was echter van de overtuiging dat die irrationaliteit juist een belangrijk gegeven vormde voor het leven. (Maar dat mensen omwille van de wens voor een geordend, rustig leven dit maar al te graag van zich afwierpen.) Hun bekendste nummer werd Telephone and rubber band, maar wat dacht u van Music for a found harmonium?

In 1997 hield het gelegenheidsensemble op te bestaan toen Jeffes stierf aan een hersentumor. De willekeur van een lot? (P)

VENETIË

Sommige steden zijn zo mythisch dat ze het ideale decor vormen voor een roman of film. Ik denk aan de nachtelijke jungle in de film Taxi Driver. Aan het hebzuchtige Wallstreet van de jaren 80 in Brett Easton Ellis' American Psycho. Aan het ontregelde Parijs in Playtime van Tati. Natuurlijk aan de tocht van Leopold Bloom door Dublin in Joyce's Ullyses. En aan de recente bestseller die zich een weg zoekt door de straten van Barcelona: De schaduw van de wind.

.

De stad is hier zo prominent aanwezig dat ze een essentieel onderdeel vormt van het verhaal en zelfs een volwaardig personage wordt. De plot kan alleen in die specifieke stad volledig tot haar recht komen. De personages worden figuranten of versmelten karakterieel met de clichés van het decorum.

.

Ik boekte net een trip naar Venetië en twee romans en een film smeken om een tweede visie. Dood in Venetië natuurlijk, van Thomas Mann, waarin de ondergang van de decadente von Aschenbach schitterend accordeert met de gedoemde stad. De briljante thriller Don't Look Now van Nicholas Roeg, over een man die in Venetië een oude kerk restaureert maar wordt achtervolgd door de tragische verdrinkingsdood van zijn dochtertje. En tot slot The Comfort of Strangers.

In deze vroege roman van Ian McEwan volgen we een uitgeblust koppeltje door de toeristische doolhof van de verleidelijke stad. Zelfs de romantische plek bij uitstek kan hun relatie geen nieuw leven inblazen. Integendeel, tijdens hun zwijgzame wandelingen botsen ze op de enigmatische Robert. En verandert de idyllische stad plots in een verderfelijk oord van voyeurisme en sadomasochisme. Niets is wat het lijkt. Het lieflijke Venetië blijkt een maskerade.

WERKELIJKHEID

Toen de lucht op was verdwenen de dingen.
De meubels stonden gedacht, louter schimmen
van ambacht en hout. Ik hield een pen in de hand,
maar kon mij het doel niet herinneren.
Er scheen licht, maar dat lag aan de lamp.

Of omgekeerd. Alle verklaring was opgebrand.
De boekenkast vol, maar zonder gewicht.
Zodra ik er mij op beriep, vielen de letters
als zand van de bladen. De spiegel keek wit
van schrik naar de kamer, die barstte,

scherven van een onleesbaar gedicht.
Zo geschiedde in alle kamers waarin ik
was opgesloten, in theorie. Elke deur
vastgezogen door niets, het luchtledige.
Alsof niet achter de deur de materie

met duizend handen de werkelijkheid schiep.

(Charles Ducal) (P)

SHOPPING MALL

Redding uit duistere tijden is nabij. Wanhoop niet langer, predikant Billy is komende. Onze kerk is (niet langer) de shopping mall. Tijdelijk verhuisd naar de Vooruit in Gent. Een boodschap van liefde... waarvoor je niet hoeft te betalen? Is liefde niet schoon (en goedkoop). Laat het verkooppraatje maar zitten... For tonight God is a salesman (naar Faithless).

"Wat blinkt, is maar een vluchtige gedachte, het echte blijft voor alle nageslachten." J.W. von Goethe (P)

ZIJN EN TIJD

Het symposium bij deBuren blijft doorzinderen in mijn hoofd. Wanneer ik om me heen kijk, zie ik vaak niets anders dan kwetsuren, wonden. Iedereen heeft ze. De een toont ze al wat sterker dan de ander. De een kan er minder goed mee omgaan dan de ander. Alsof we in een permanente staat van bloeden leven. En toch ook weer niet. Niets mag echt getoond worden. Niet dat ik een pleidooi voor pornografie houd. Maar verdringen heeft zelden positieve resultaten geoogst.

Verdrongen in de marge van een overigens perfect bestaan. Geluk is maar hoe je het bekijkt. Zoals die rode vlek op het schilderij de executie van Maximiliaan van Manet (tussen de benen van een van de soldaten). Of iets duidelijker, de val van Icarus van Breughel. Randfenomenen, bijna niet waar te nemen. En toch zijn ze er. Bepalen zelfs het geheel. De landbouwers zijn betekenisloos zonder de spartelende benen van de zojuist gevallen jongeman.

De naam Foucault is reeds gevalllen. Maar meer nog spookt de naam (en vooral het denken) van Martin Heidegger door mijn hoofd. Tien jaar geleden werd het hoofdwerk van deze Duitse filosoof Sein und Zeit vertaald in het Nederlands. Niet verwonderlijk dat we in het Nederlandse taalgebied op vele vlakken achter lopen. En ja, we weten het, hij heeft in een bruin pakje rondgelopen. Niet goed te spreken, dat is waar. Maar laten we het belang van zijn (radicaal) denken niet ontkennen. Hannah Arendt, Levinas, Gadamer,... allen zijn ze schatplichtig aan Heidegger.

Het Dasein als een Sein-zum-Tode. Het Dasein is zich ervan bewust dat het zal sterven, dat het elk moment kan sterven; dat betekent dat ‘doodgaan’ het leven doordrenkt en vormt. Iets dat er niet is, nog niet is, en toch bepalend is voor het doen en laten! De mens loopt zichzelf steeds vooruit. En dat is ook zijn paradoxale vrijheid, altijd onderweg. (P)

L'HOMME QUI MARCHE

De wandelende mens is een vrij doorzichtige metafoor, die graag door kunstenaars wordt aangewend. In mijn geest verschijnen 'pop ups' van beelden. Van Rodin en van Giacometti. Titelpagina's worden in mijn geest met een zuchtje omgeslagen. Van Jean-Jacques Rousseau. Of van de beroemde Duitse regisseur Werner Herzog. Ook dirigent Sigiswald Kuijken pleegde onlangs, samen met zijn vrouw, een boekje over wandelen.

Wandelen is een heel eenvoudig beeld voor het leven zelf. Van punt A naar punt B. Lichtjes voorovergebogen. Van de 'womb' naar de 'tomb'. Gestaag doorstappen. En vooral niet verdwalen. Onlangs zag ik in een gespecialiseerde 'adventure' shop een GPS voor wandelaars. Ook de pelgrim gaat mee met zijn tijd. Recht op zijn doel af. En een futurist als Umberto Boccioni doet het met de nodige schwung.

Wandelen kan ook anders. Zonder richtingwijzers. En zonder eindmeet. De Japanner Jiró Taniguchi bracht enkele jaren geleden een prachtige strip uit. L'homme qui marche. Veel wereldschokkends gebeurt er niet in deze graphic novel, die ik alleen in een Franse vertaling vond. En van een verhaal is er al helemaal geen sprake. Een man wandelt door zijn stad. Elk hoofdstuk opnieuw. Hij staat even stil bij spelende kinderen. En zoekt zijn weg terug naar huis.

Op een andere tocht gebeurt nog minder. En alles: de protagonist is getuige van een vallend blad. Of hij stopt en snuift even de zoete lentegeur in. In een ander hoofdstukje mijmert hij over de zachte regen. Of loopt het straatje dood. Dialogen zijn er nauwelijks. En alleen van de grootste banaliteit. L'homme qui marche is de delicaatste strip die ik ooit las. Breekbaar als een haiku.

ONHEIL, PIJN, BLOED

Naar aanleiding van de tentoonstelling Picture This! (met werk van Herman Asselberghs, Burnett Rose en Renzo Martens) in het Vlaams-Nederlands huis deBuren, werd er gisteren een symposium gehouden onder de veelzeggende titel onheil, pijn, bloed. representaties van lijden. “Lijden behoort tot de universele menselijke conditie, maar er is geen kunst waarin het tonen,het uitbeelden, het verbeelden van lijden zo prominent aanwezig is als in de westerse kunst.” Prominent aanwezig, en toch kunnen we het niet plaatsen in ons eigen leven. Lijden is namelijk iets dat verbannen moet worden of iets dat uitsluitend de ander overkomt. Vooral in het spreken over de dood, is het steeds iets dat iemand anders is overkomen. Lees eventueel (nog) eens De dood van Iwan Iljitsj van Tolstoj.

De wonde als crisis van het denken, bedreiging van de orde, bedreiging van zekerheden. De wonde die niet verholen wordt, maar het denken openbreekt. De pijn is als het il y a van Jean -François Lyotard waar geen grip op te krijgen is.

Wat hierbij het meest opvalt is dat de fotografie de kunst bij uitstek is om het ondraaglijke zeer expliciet naar voren te brengen. Daar waar de schilderkunst en de beeldhouwkunst vaak gebruik maakt van dieperliggende betekenissen en symboliek die niet altijd gekend zijn door de toeschouwer, overvalt een foto (meer dan een film) de zelfgenoegzame toeschouwer. Alhoewel het werk van Berlinde de Bruyckere - zoals duidelijk hierboven - een zeer rijke en sterke representatie van het lijden geeft, stemt het eerder tot reflectie dan tot walging. Vergelijk het eventueel met de fotografie van Sally Mann, Joel-Peter Witkin of Andres Serrano. Vooral deze laatste is zeer expliciet en niet voor gevoelige kijkers. (P)

PAUL MCCARTHY

Het SMAK zit in slechte papieren en dat verwondert me niks. De zakelijk leider werd ontslagen nu blijkt dat er een gigantische put is geslagen in de begroting van het museum. Een paar maanden geleden bezocht ik er de tentoonstelling van Paul McCarthy. Een overweldigende ervaring, daar niet van. Maar ik vroeg me toen eerlijk gezegd al af of het verantwoord is om voor één expositie met ketchupkunst letterlijk de muren van je museum te slopen. Paul McCarthy is een grote meneer in de hedendaagse kunst (zeggen sommigen), maar of zijn werk nu echt de moeite loont om je kunsthuis volledig te verbouwen?
.

Veel meer indruk maakte het SMAK enkele jaren geleden met een tentoonstelling van de Vlaamse schilder Michaël Borremans. Een ingetogen presentatie sloopte toen ook muren. Figuurlijk. En bij mij althans. Een lichte euforie maakte zich van me meester toen ik in het Gentse museum voor de eerste keer een schitterend overzicht kreeg van de Gentenaar. En voor mij verdrong hij onmiddellijk Luc Tuymans van zijn troon. Ik geloof dat ik er bij het starten van de blog al over vertelde. Soit. Wat ik wou zeggen: dEUS brengt binnenkort een nieuwe cd uit en het artwork werd geleend bij Borremans.