RED HOT + LISBON

Eerste zindruk. Je kan dat zo hebben, tijdens het grasduinen in de boekhandel. Wat al vlug uitloopt op een uurtje of meer... Soms een beetje frustrerend door het steeds wederkerend besef dat dit nooit allemaal gelezen kan worden, maar toch niet kunnen wegblijven. Boeken bekijken, betasten, opsnuiven. Een heroïneverslaafde is er soms niets tegen. Hier en daar een titel die je aandacht trekt of juist afstoot, en dan die eerste meeslepende regel(s). Eentje die me tot nu toe het meest bijbleef, is deze van W.F. Hermans: 'Als Clemens bij uitzondering eerder uit z’n bed kwam dan Sita, ging hij naar de keuken om thee te zetten en terwijl hij wachtte tot het water kookte, dacht hij: Ik ben toch eigenlijk een goed mens, dat ik haar niet vergiftig.'

Vandaag weer zo’n boek. Fado. De tranen van de Taag. De titel alleen al. Paul Van Nevel verwees er al naar in zijn boek over Lissabon. Maar die openingszin, onweerstaanbaar: 'Pas als je ouder wordt, besef je dat een argeloze ontmoeting kan ontsporen tot wat liefde wordt genoemd, erger nog: tot passie. Passie die kan uitmonden in een noodlot dat het verdere verloop van het leven determineert. Het lot dat niet jou achtervolgt, maar dat je zelf najaagt, zonder verweer.' Het overvalt je, valt je te binnen alsof er geen scheiding meer is tussen buiten en binnen, alsof het eigen lichaam geen barrière meer vormt tussen het andere en het eigene. En de onvermijdelijke verwijzing naar die grote Portugese dichter. August Willemsen, de grote vertaler van Pessoa’s werk, verwoordde het eens als volgt: 'Indien er, sinds Camões, één Portugese dichter is geweest voor wie het de moeite loont Portugees te leren, is het Fernando Pessoa.'

Ik hoop dat ik me al oud genoeg mag noemen om dat besef te mogen ervaren. Lissabon, Pessoa, Lissabon, Saramago, Lissabon, Mercier – nog altijd niet vertaald in het Portugees! –, Lissabon... Geen liefde op het eerste gezicht. Boeken kunnen een sfeer beschrijven, maar missen de geur, het geluid, de schoonheid. De stad laat het niet toe er zomaar, vrijblijvend in op te gaan. Je moet ze voelen, bewandelen, opsnuiven, beluisteren, beleven. Een surplus bij het ruime aanbod van de Portugese literatuur is haar muziek. En misschien ligt hier ook een extra motivatie om Portugees te leren: Fado.

Niet de commerciële gekte van de 'rue des Bouchers', maar de kleine straten van het Bairro Alto zijn het decor van één van de typische Portugese klanken. De geuren van koffie, Bacalhau, porto. In de verte de Taag, de poort naar de wereld. En de klanken van de Saudade natuurlijk. Weemoed is een te magere vertaling voor het woord. Men zegt zelfs dat enkel Portugezen de ware betekenis van het woord kunnen vatten. Misschien kan muziek buitenstaanders op het spoor brengen. In het kader van de Europalia-expositie Portugal. De wereld rond, treedt volgende maand fadozangeres Mafalda Arnauth op in het Paleis voor Schone Kunsten te Brussel. De tentoonstelling zelf valt een beetje tegen. Misschien waren de verwachtingen te hoog gesteld? Hier en daar werd de tentoonstelling in Bozar aangevuld met eigen werken, aangezien niet de hele expositie tot in Brussel is geraakt.

Een andere klank wordt geleverd door Onda Sonora: Red Hot + Lisbon, dat zichzelf omschrijft als een muzikale reis doorheen tijd en oceanen, om de invloeden van de Portugese muziek op andere culturen op te sporen. Doorheen muziek wil de Red Hot organisatie de wereld bewust maken van de Aids-problematiek en fondsen verwerven ter ondersteuning van onderzoek en onderwijs. Traditionele Portugese liederen bewerkt door enkele bekende en minder bekende namen. Fado met beat, voor het andere nachtleven aan de oevers van de Tejo. Trouwens, als je toch eens in Lissabon bent, vergeet dan niet de overkant van de Taag te verkennen – met boot of over de Salazarbrug. Aan de oevers van de majestueuze rivier bevinden zich namelijk enkele uitstekende restaurantjes – Ponto final of Atira te a o rio – met een fantastisch zicht over de oude stad. Bij zonsondergang aan het water, uitkijkend over een heerlijke stad. Het decor van een geslaagd etentje? (P)